Wanneer en hoe Vlamingen twijfelen aan nieuws

Deze studie onderzoekt hoe en wanneer Vlamingen twijfelen aan het nieuws of de informatie die ze tegenkomen. Op conceptueel niveau probeert de studie te bekijken of die twijfel verschilt van wantrouwen, en op welke manier.

‍

1. ‍Er worden twee soorten nieuwstwijfel geïdentificeerd.

• Twijfel als een algemene kritische alertheid. Deze twijfel wordt ervaren als een bewuste gewoonte om nieuws niet zomaar te geloven. Er is continu een bepaalde mate van onzekerheid aanwezig, gestoeld op het idee dat je als consument nooit 100% zeker weet vanuit welke intentie het nieuwsbericht werd geschreven.
• Specifieke twijfel als reactie op een specifiek nieuws- of informatiebericht. Dit is de onzekerheid die ontstaat door iets concreet in een nieuwsbericht: een vreemd beeld, een onduidelijke bron, een sensationele titel, emotie of inconsistentie in de inhoud.

Beide types van twijfel kunnen naast elkaar bestaan en elkaar beïnvloeden. Beide vormen van twijfel zijn bovendien wijdverspreid en veelvoorkomend onder de informanten. Ook personen die in het algemeen een hoog vertrouwen hebben in nieuws ervaren twijfel, wat erop wijst dat twijfel een normaal onderdeel is van nieuwsperceptie en niet zozeer wantrouwen representeert.

‍

2. Wat bepaalt of iemand gaat twijfelen?

• Kanaal: Sommige platformen (bv. sociale media) scheppen meer onzekerheid door bijvoorbeeld de snelheid waarmee zaken kunnen worden gepubliceerd, of gebrek aan redactionele controle en gatekeepers
• Bron: Merken met een sterke reputatie of hoge herkenbaarheid leiden tot minder twijfel. Onbekende accounts verhogen twijfel.
• Inhoud: Inhoudelijke inconsistenties, eenzijdig brongebruik zijn allemaal zaken die twijfel kunnen oproepen.
• Presentatie: Sensationele titels, slordige presentatie kunnen twijfel oproepen.
• Persoonlijk: Iemands voorkennis, buikgevoel of eerdere negatieve ervaringen met een bron kunnen twijfel veroorzaken.
• Contextueel: Een kritische sociale omgeving of negatieve reacties onder een bericht kunnen leiden tot twijfel

Twijfel is vaak inhouds- en contextgebonden, en niet structureel aanwezig, zoals het geval is met wantrouwen.

‍

3. Twijfel wordt op diverse manieren ervaren

• Sommige informanten vinden het niet erg om beide vormen van twijfel te ervaren. Ze vinden het normaal, zelfs positief om af en toe te twijfelen. Het zorgt ervoor dat ze kritisch blijven, en ze vinden het uitdagend om op onderzoek uit te gaan. Het is ook bij deze groep personen dat de overtuiging heerst dat ze echt en nep wel van elkaar kunnen onderscheiden.
• De meeste informanten vonden het onpretting om te twijfelen. Ze voelden zich onzeker, machteloos, angstig of kwaad.

‍

Conclusie

Twijfelen is wijdverspreid en een normaal onderdeel van nieuwsperceptie in de hedendaagse informatieomgeving. Nieuwsgebruikers ervaren verschillende noden bij die twijfel. Sommigen voelen dat ze de vaardigheden hebben om met die twijfel om te gaan, anderen minder. Hoewel twijfel door sommigen als iets normaal of zelfs positief wordt ervaren, kan het ook problematisch worden wanneer twijfel als onaangenaam aanvoelt, het langduring blijft duren zonder oplossing, of langzaam uitmondt in structureel wantrouwen.