De eerste rechtszaak rond euthanasie voor psychiatrische patiënten: een analyse van de nieuwsberichtgeving

België is één van de weinige landen waar euthanasie op basis van ondraaglijk lijden door een psychiatrische stoornis wettelijk mogelijk is. In april 2010 werd euthanasie uitgevoerd op een 38-jarige Belgische vrouw met borderline persoonlijkheidsstoornis en/of autisme. Na een klacht van de familie werden drie artsen beschuldigd van "moord door vergiftiging" en verwezen naar het Hof van Assisen. Voor deze studie voerden de onderzoekers een inhoudsanalyse van nieuwsberichtgeving in Vlaamse kranten en tijdschriften tussen december 2019 en maart 2020 uit om de nadruk en framing van de euthanasiezaak te analyseren, alsook hoe enkele sleutelfiguren werden weergegeven.

• De euthanasiezaak kreeg een matige hoeveelheid aandacht in de onderzochte kranten en tijdschriften.
  • Kranten met een historische ideologische achtergrond gaven de zaak significant meer aandacht dan kranten zonder een duidelijke ideologische achtergrond.
  • In gratis kranten en tijdschriften kreeg de zaak het minste aandacht, gevolgd door kwaliteitskranten. In populaire kranten kreeg de zaak het meeste aandacht.
• Krantenkoppen gingen het vaakst over de juridische en controversiële aspecten van de zaak, en over privéaspecten of persoonlijke gevoelens.

• Kranten en tijdschriften, ongeacht politieke achtergrond, behandelden het nieuws grotendeels neutraal.
  • De onderzoekers vonden wel subtiele verschillen op vlak van selectie, statement en toon. Dit ondanks het feit dat alle onderzochte kranten een zekere empathie toonden ten aanzien van de patiënt in kwestie en duidelijk tegen de vervolging van de artsen waren.
• Weergave van enkele sleutelfiguren
  • De behandelende en geconsulteerde artsen werden op verschillende manieren weergegeven: van hen verdedigen en moedig noemen tot koppen zoals "Als dokters hun paraplu opentrekken".
  • De patiënt werd omschreven als een tragisch figuur (door te focussen op trauma's uit haar jeugd), maar ook als een levensgenieter die behulpzaam en moedig was. Soms werd ze ook als een slachtoffer weergegeven ("omdat ze niet wou sterven").
  • De familie van de patiënt werd in alle kranten weergegeven als mensen die niet voldoende omkeken naar de patiënt en als een getraumatiseerde familie.

• Framing van de legale aspecten
  • De diagnose van de patiënt was controversieel, wat vragen opriep over de behandelbaarheid van haar lijden.
  • Er waren problemen met de objectiviteit van de commissie die euthanasie beoordeelt. Het rapporteren van gevallen aan deze commissie was niet altijd anoniem en sommige artsen leken niet volledig onafhankelijk te zijn.
  • Er waren bezorgdheden rond de mate van onafhankelijkheid van bepaalde artsen, vooral de behandelend arts van de patiënt.
• Framing van de politieke en religieuze aspecten
  • Ondanks het feit dat slechts 4.3% van de onderwerpen in de krantenkoppen als religieus en/of politiek kon worden geklasseerd, was een belangrijk thema in het onderzoek "religieus-politieke polemieken". Er waren vermoedens en beschuldigingen over invloeden van de katholieke kerk en vrijmetselaars, wat tot veel discussie leidde.
• Framing van de publieke en sociale gevolgen
  • Sommige kranten besteedden veel aandacht aan mogelijke sociale gevolgen van deze rechtszaak, zoals juridische onzekerheid voor artsen en patiënten, veranderingen in euthanasiewetgeving en meer niet-gemelde gevallen.
  • Andere kranten bespraken het nauwelijks. De Standaard en Het Belang van Limburg namen een tussenpositie in.