Generatieve AI in de journalistiek: kansen, uitdagingen en impact op banen

Generatieve AI (GenAI) wordt steeds vaker gebruikt in de journalistiek, zoals bij het schrijven van artikels en het automatiseren van taken. Dit roept vragen op over hoe dit het werk van journalisten verandert, of er nieuwe taken bijkomen en wat dit betekent voor werkgelegenheid. Universiteit Gent en VVJ Academy onderzochten dit via 21 interviews met experts uit Vlaamse mediabedrijven. Dit rapport laat zien hoe AI wordt toegepast en welke invloed dit heeft op jobinhoud en banen in Vlaanderen.

• ‍GenAI-implementatie in de praktijk

Grote mediabedrijven zoals DPG Media en VRT gebruiken AI-tools om titels, samenvattingen en vertalingen te maken. Sommige media ontwikkelen hun eigen systemen, terwijl kleinere redacties vaker externe tools inzetten. AI is vooral nuttig voor repetitieve taken zoals transcriptie. Ook wordt AI gebruikt voor ondertitels en het laten voorlezen van teksten. Volledig geautomatiseerde nieuwsproductie gebeurt alleen met heel voorspelbare of gestroomlijnde data, zoals sportverslagen of artikels over immoberichten. Bij beeld en foto’s trekken sommige bedrijven een duidelijke grens en gebruiken ze alleen originele beelden om betrouwbaarheid te behouden. Menselijke controle blijft altijd nodig om fouten van AI te corrigeren.

• ‍GenAI in een breder proces van digitalisering

AI is een hulpmiddel dat journalisten tijd bespaart bij simpele taken zoals transcripties. Hierdoor kunnen ze zich focussen op grotere verhalen. Om AI goed te gebruiken, moeten journalisten AI-geletterd zijn. Dit betekent dat ze moeten begrijpen hoe AI werkt en wat de beperkingen zijn. Grote mediabedrijven bieden trainingen aan, maar freelancers en kleine redacties hebben vaak minder toegang tot zulke opleidingen. Er zijn ook zorgen: AI kan fouten maken en de creativiteit of authenticiteit van het journalistieke werk beperken. Daarom is het belangrijk om AI slim en ethisch te gebruiken.

• ‍Impact van genAI op tewerkstelling

AI vervangt geen journalisten, maar kan simpele taken overnemen, waardoor teams meer werk aankunnen zonder extra mensen aan te nemen. Dit kan op lange termijn de vraag naar nieuwe journalisten verminderen. Tegelijk ontstaan er nieuwe rollen, zoals AI-verantwoordelijken en promptredacteurs, die AI-tools beheren en testen. Journalisten moeten nieuwe vaardigheden leren, zoals kritisch omgaan met AI-output en technologische kennis opdoen. Traditionele journalistieke kwaliteiten, zoals verhalen maken en feiten controleren, blijven echter even belangrijk.

• ‍Vier risicoprofielen

Het onderzoek identificeert vier risicoprofielen: profielen waar de druk op werkgelegenheid het grootst is, of waar de werkinhoud het meest significant verandert door de integratie van AI-technologie.‍‍‍

• Eindredactie: AI kan teksten corrigeren, waardoor minder eindredacteurs nodig zijn. Hun rol verschuift naar kwaliteits- en inhoudelijke controle.‍
• Lay-out en grafische profielen: AI automatiseert opmaak, maar vraagt meer digitale vaardigheden.‍
• Freelancers: Hebben minder toegang tot AI-tools en opleidingen, wat hen op achterstand zet.‍
• Startende journalisten: Instaptaken worden door AI overgenomen, waardoor starters minder kansen krijgen om ervaring op te doen.

• Conclusie

AI verandert, maar vervangt journalisten niet. AI wordt vooral ingezet als hulpmiddel om productie en distributie efficiënter te maken. Dit heeft momenteel een beperkte impact op tewerkstelling: directe ontslagen blijven uit, maar de vraag naar nieuwe aanwervingen kan afnemen. Routineuze taken verdwijnen en jobinhoud verandert, vooral voor eindredacteurs en grafische profielen. Tegelijk ontstaan nieuwe rollen, zoals AI-verantwoordelijken en promptredacteurs, die technologie en journalistiek verbinden. De toekomst ligt in herpositionering, met focus op menselijke verhalen, ethiek en digitale zichtbaarheid.