Extreme “eco-warriors” of moderne hippies? Doorbreek groene stereotypes

Deze studie onderzoekt hoe Vlaamse jongvolwassenen milieubewuste keuzes maken, aan de hand van een model dat zowel rationele als sociale invloeden combineert. De auteurs brengen prominente trends aan het licht: (1) rationele factoren vormen barrières voor milieubewust gedrag, (2) sociale factoren fungeren als hefbomen voor milieubewust gedrag en (3) er is weerstand tegenover de (mediarepresentatie van) extreme en/of stereotiepe “groene niche”.

Hoewel sociale interacties dus cruciaal zijn om de drempel tot milieubewust gedrag te verlagen, is ook het doorbreken van de heersende groene stereotypes (bv. extreme “eco-warriors” en moderne hippies) van essentieel belang. Het onderzoek onderstreept de rol van digitale media in dit proces, en benadrukt daarbij de nood aan diverse, herkenbare en meer gematigde milieubewuste rolmodellen om het beeld van “typische groene mensen” te nuanceren en om milieubewust gedrag meer te normaliseren.

• Rationele keuzeprocessen leiden tot een milieubewuste impasse
  De jongvolwassenen benoemen hun huidig milieubewust gedrag als vanzelfsprekend, en stuiten op rationele obstakels die hen weerhouden om verder te verduurzamen. Zo willen ze wel milieubewuster worden, maar blijft het vaak bij idealistische toekomstvoornemens die niet in daden worden omgezet wanneer ze worden geconfronteerd met de praktische uitdagingen die andere, minder milieubewuste opties niet met zich meebrengen. Ook hun algemene positieve kijk op milieubewust gedrag maakt plaats voor een genuanceerdere visie wanneer de persoonlijke nadelen van specifieke milieubewuste keuzes mee in rekening genomen worden. Zo ontkrachten ze onder andere de nood aan individuele actie door de aandacht te verleggen naar schijnbaar dringendere behoeftes aan “structurele” verandering. Bijkomend milieubewust gedrag wordt dus geblokkeerd door rationele factoren waarmee jongvolwassenen hun non-adoptie rechtvaardigen.
  ‍
• Sociale invloed is een belangrijke opstap naar milieuvriendelijk gedrag
  Naast een rationele route die eerder doodloopt, wijst de studie naar een sociale route die jongvolwassenen (al dan niet) het milieubewuste pad opstuurt. We kijken bijvoorbeeld vaak naar onze eigen sociale kring om te zien wat “normaal” is, en passen ons gedrag naargelang aan. Is milieubewuste gedrag binnen een groep bijvoorbeeld niet erg gangbaar? Dan kan dit ontmoedigen. Het tegenovergestelde is echter ook waar. Wanneer er binnen je dichte kring milieubewust gedrag gesteld wordt, kan dit leiden tot sociale leereffecten, waarbij geobserveerd gedrag overgenomen wordt. Ook kan milieubewust gedrag binnen sociale kringen normaliserend en zelfs drempelverlagend werken. Zo levert het milieubewust gedrag van naasten tegenbewijs voor mogelijke “groene” vooroordelen (bv. “duurzame kledij hoeft niet altijd saai of oubollig te zijn”) en fungeren sociale situaties waarin je spontaan in contact komt met milieubewust gedrag als een veelbelovende springplank voor blijvende verandering. Denk bijvoorbeeld aan het maken van vegetarisch gerechtjes die je leerde kennen tijdens etentjes met vrienden, of aan een nieuwe kijk op (kleding)consumptie nadat je via vrienden terechtkwam in een toffe tweedehandswinkel.
  ‍
• Er is nood aan nuance in het stereotiepe beeld van milieubewuste mensen
  Volgens het onderzoek leven er twee stereotiepe beelden van milieubewuste mensen in de hoofden van jongvolwassenen: het beeld van extreem toegewijde eco-warriors (denk aan Greta Thunberg en Anuna De Wever) of het beeld van moderne hippies. Hoewel de jongvolwassenen erkennen dat de realiteit ongetwijfeld meer divers is, geven ze de media de schuld voor hun prototypisch denkpatroon, doordat zij groene stereotypes in stand houden en versterken. Jongvolwassenen pleiten daarom om het beeld van milieubewuste mensen via de media – en meer bepaald sociale media – te nuanceren en toegankelijker te maken, bijvoorbeeld door meer gematigde en herkenbare milieubewuste rolmodellen te tonen. Dergelijke voorbeelden van “gewone” mensen die duurzaam leven kunnen tegelijk ook een buffer vormen tegen de weerstand tegenover “extreme” vormen van milieubewust gedrag.