Journalisten als gatekeepers: de case van de opening van een nieuw asielcentrum

In oktober 2019 kondigde de Belgische regering de opening van een asielcentrum in een voormalig rusthuis aan, wat leidde tot protest en zelfs brandstichting. Deze studie analyseerde 135 artikels uit de berichtgeving van traditionele en alternatieve media over deze gebeurtenis. De resultaten maken duidelijk dat journalisten als gatekeepers bepalen welke actoren toegang en legitimering krijgen in de berichtgeving. In traditionele media komen institutionele bronnen vaker aan bod, alternatieve media geven toegang en legitimering aan andere actoren die andere standpunten hebben. In de eerste dagen van de berichtgeving leken de narratieven die in de rechtse alternatieve media werden ontwikkeld, zich te verspreiden in de traditionele nieuwsmedia. In de dagen nadien konden overheidsactoren en experts door hun interventies in de traditionele nieuwsmedia het discours in een andere richting sturen.

• De studie onderzoekt nieuwsberichtgeving over de protesten tegen de opening van het nieuwe asielcentrum in Bilzen en de brandstichting in dat gebouw aan de hand van een kwalitatieve inhoudsanalyse. De onderzoekers analyseerden 135 artikels van de nieuwswebsite van de openbare omroep (VRT NWS), kwaliteitskranten (De Morgen, De Standaard), populaire kranten (Het Belang Van Limburg, Het Laatste Nieuws, Het Nieuwsblad) en alternatieve nieuwsmedia (DeWereldMorgen, MO*, Doorbraak, Sceptr (nu PAL NWS)).
• De nieuwsberichtgeving voor de brandstichting: Nieuws over de aankondiging van de opening van het asielcentrum in Bilzen trok weinig aandacht in traditionele nieuwsmedia, maar toch begonnen lokale protesten te groeien waarin rechts-georiënteerde groepen zoals Vlaams Belang een prominente rol in speelden. Het debat draaide vooral om de zorgen van de protesteerders.
  • Alternatieve nieuwsmedia, zoals Sceptr, lieten vooral politici van Vlaams Belang en tegenstanders van het asielcentrum aan bod komen. Ze legden de nadruk op de protesten en presenteerden deze als legitiem. Dit beïnvloedde ook de berichtgeving van andere media, die dit narratief leken over te nemen.
• De nieuwsberichtgeving direct na de brandstichting: De brandstichting werd nationaal nieuws en veroorzaakte heel wat verontwaardiging. De focus lag op (mogelijke) oorzaken van de brand en de eerste reacties van ambtenaren, politici, betrokkenen en lokale burgers. De meeste van deze actoren veroordelen deze daad van geweld en benadrukten de nood aan tolerantie. Rechtse groepen kwamen minder prominent aan bod in deze fase van de nieuwsberichtgeving.
• Het publieke en politieke debat na de brandstichting: Het debat verplaatste zich naar de opkomst van extreemrechts, desinformatie en polarisatie. Minister Somers leidde deze verschuiving door extreemrechtse groepen te bekritiseren en te waarschuwen voor de gevaren van intolerantie en haat tegen immigranten. Andere politici en maatschappelijke leiders steunden zijn standpunt. Nieuwsmedia richtten zich ook op de rol van sociale media als platformen die extreemrechtse figuren in staat stellen om haat en desinformatie te verspreiden.
  • Door de focus op extreemrechts, desinformatie en polarisatie, bleven andere invalshoeken vaak onderbelicht in traditionele nieuwsmedia. Er is bijvoorbeeld weinig aandacht besteed aan de verantwoordelijkheid van politici voor tekortkomingen in de huidige asielprocedures. Linkse alternatieve media hebben niet veel artikels gepubliceerd over deze nieuwsgebeurtenis, maar ze besteedden wel aandacht aan bredere kwesties zoals racisme.
• De studie toont aan hoe de nieuwsberichtgeving over een gebeurtenis kan evolueren en dat op verschillende momenten verschillende standpunten en actoren een prominente plaats kunnen krijgen in de nieuwsberichtgeving van traditionele en alternatieve nieuwsmedia.