Religieuze bekeerlingen in het nieuws: een typologie

Deze studie onderzoekt hoe Nederlandse en Vlaamse kranten religieuze bekeerlingen tot het christendom en de islam beschrijven. De resultaten tonen aan dat er verschillende manieren zijn om deze mensen te omschrijven, bijvoorbeeld de authentieke zoeker, de voorbeeldige gelovige of de extremist.

• De meeste nieuwsartikels over religieuze bekeringen gaan over bekeerlingen tot het christendom (38%) en de islam (54%), met een klein percentage (8%) over joodse bekeerlingen.
• Er was tussen 1991 en 2017 een algemene interesse in bekering, met pieken in 2004, 2010 en 2014, vooral door gebeurtenissen zoals de terugkeer van Yusuf Islam als popartiest en de terroristische aanslagen.
• Christelijke media richten zich meer op bekering tot het christendom (79%), terwijl seculiere media vaker spreken over bekering tot de islam (74%).
• De belangrijkste figuren van bekeerlingen zijn de authentieke zoeker, de voorbeeldige gelovige, de culturele ander, het slachtoffer, de opportunist en de extremist.‍
  • Authentieke zoekers beschrijven hun bekering als een oprechte zoektocht naar waarheid. Opvallend is dat er vaker met (67%) hen gepraat wordt dan over (33%) hen. Bij christenen zijn ze vaker mannelijk (41%) dan vrouwelijk (14%), maar bij moslims is deze verhouding ongeveer gelijk.
  • Voorbeeldige gelovigen worden beschreven als mensen die betere gelovigen zijn geworden. Soms worden ze ook als modelburger omschreven. Er wordt ongeveer evenveel met hen gepraat als over hen. Ook zijn ze ongeveer even vaak christelijk als moslim. Ze zijn wel vaker mannelijk (55%) dan vrouwelijk (21%).
  • ‍Culturele anderen zien hun bekering als een transformatie van hun geloof, identiteit, familie, gemeenschap, normen en waarden. Er wordt ongeveer even vaak met hen als over hen gepraat. Meestal is de culturele andere bekeerd tot de islam (59%) en mannelijk (47%, tegenover 21% vrouwen).‍
  • Slachtoffers worden gezien als mensen die gedwongen zijn tot bekering. Meestal gaat het over bekeringen tot de islam (63%). Bij zowel christenen als moslims (maar vooral bij moslims) wordt er meestal over hen gepraat in plaats van met hen.
  • Opportunisten worden gedreven door andere motieven dan spiritualiteit of geloof. Ze zijn net iets vaker christelijk (48%) dan moslim (41%). Meestal gaat het over mannen (43%). Er wordt bovendien veel vaker over hen (82%) gepraat dan met hen (18%).‍
  • Extremisten maken een radicale en plotselinge overgang naar een conservatieve religie, die vaak als schadelijk wordt beschouwd voor hun omgeving. In bijna alle onderzochte gevallen ging het over moslims (90%), en ze waren vooral mannelijk (64%). Bij deze bekeerlingen naar de islam wordt er veel vaker over hen (83%) gepraat dan met hen (17%). Dit is anders bij bekeerlingen naar het christendom: er wordt even vaak over hen als met hen gepraat.
• Als we enkel kijken naar de bekeerlingen tot het christendom, zijn zij het vaakst voorbeeldige gelovigen of opportunisten. Maar als we enkel naar bekeerlingen tot de islam kijken, dan zijn zij het vaakst extremisten of culturele anderen.
• Bekeringen worden positief gewaardeerd wanneer ze passen bij ideeën van echtheid, vrije wil en matiging. Maar ze worden negatief beoordeeld wanneer ze geassocieerd worden met een gebrek aan authenticiteit, de aanwezigheid van dwang en overdrijving.
• De meeste bekeringen gaan over mannen, behalve bij de groep "slachtoffers" waar mannen en vrouwen even prominent zijn. Dit versterkt het idee van religie als onderdrukkend voor vrouwen.
• Van bekeerlingen tot het christendom wordt vaak de achtergrond niet genoemd tenzij ze voormalige moslims of vluchtelingen zijn.
• De onderzoekers concluderen dat hun observaties verwijzen naar twee belangrijke breuklijnen: de veronderstelde onverenigbaarheid van "ware bekering" tot het christendom voor vluchtelingen met een moslimachtergrond, en de veronderstelde onbegrijpelijkheid van de bekering van witte en seculiere of christelijke burgers tot de islam.